Waterzuiverende wijstboerderij

35 hectare boerenland, midden in de Peel, waar bijzondere aardkunde, ondernemerschap, natuurontwikkeling en gemengde duurzame landbouw bij elkaar komen.

Bijzondere aardkunde

Dwars door het gebied loopt een “scheur” in de aardkorst: een breuk uit het breukenstelsel van de Peelrandbreuk. Een abrupt hoogteverschil bij het breukvlak markeert de breuk en de verschoven aardlagen zorgen er voor dat regenwater dat valt, niet weg kan en bij het breukvlak omhoog kwelt. Dat verschijnsel heet “wijst”. De hoge gronden zijn relatief nat en de lage delen zijn droog en de ijzerrijke kwel bij het breukvlak geeft unieke kansen voor bijzondere natuur!
De breuk bij de wijstboerderij is decennialang doorploegd en functioneert niet meer optimaal. Onderzoek toonde aan dat de functionaliteit was te herstellen en dat is met dit project gerealiseerd. Een subsidieregeling van het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) vormde in aanvang de financiële basis onder dit initiatief.

Ondernemerschap en samenwerking

Aanleiding: Familie Bongers, vader en dochter, besloten na het overlijden van moeder dat het roer om moest. Piet Bongers was gangbaar melkveehouder en akkerbouwer. De eerste stap, een aantal jaar terug, was een overstap naar biologische akkerbouw. De volgende stap krijgt nu vorm met de waterzuiverende wijstboerderij.
Vraag: de vraag die wij, Werkend Landschap in samenwerking met Agroforestrysupplies, kregen, was: hoe kunnen wij, vader en dochter, met perspectief werken aan het omvormen van onze boerderij, onze gronden en al onze “assets”. En dat dan op zo’n manier dat de aarde er gezond van wordt, wij iets terug kunnen geven aan de omgeving en iets neerzetten dat een nieuwe eeuw van regeneratie inluidt?
Oplossing: een eerste zoektocht ging over de combinatie van nieuwe woonvormen van natuur en landbouw. Dat was procedureel ingewikkeld, maar tijdens de zoektocht stuitten we op de unieke aardkunde en de mogelijkheden van het GOB om daar wat mee te doen. We starten het onderzoek, onderzochten de mogelijkheden en realiseerde de “waterzuiverende wijstboerderij”. Het bedrijf heeft nu hooiland, akkerpercelen, biomassateelt en fruit- en noten en is gastheer en uithangbord voor het Geopark i.o. Peelhorst en Maasvallei. Ook wordt er op kleine schaal nog vee ingeschaard op een landgoed in de buurt. Ze doen dit allemaal niet alleen, maar met partnerschappen in de directe omgeving. Er is een samenwerking met buurman akkerbouwer, buurman melkveehouder en buurman (agroforestry)boomkweker. De synergie tussen de bedrijven is groot, samen zetten ze een uniek teeltplan rond en dat heeft positieve impact op het hele gebied. Werkend Landschap fungeert als plannenmaker, contactpersoon, verbinder van systeem- en leefwereld, inhoudelijk expert en oliemannetje om dit allemaal mede mogelijk te maken.

Natuurontwikkeling

De basis onder het plan is een specialistisch onderzoek, uitgevoerd door Landslide, naar de exacte ligging van de breuk. Op basis daarvan is een zonering gemaakt, waar twee natuurdoeltypen centraal staan: vochtig hooiland op de hoge (!) natte delen en kruiden- en faunarijke akkers en grasland op de lage (!) droge delen. Op de droge delen is ook een aantal hectare bos aangeplant. Deze zonering vraagt om een aangepast waterbeheer, met het dempen van detailontwatering en het aanpassen van waterstanden in de hoofdwatergangen. Hier is samen met het waterschap aan gerekend en getekend en dat heeft geresulteerd in een aantal nieuw geplaatste kunstwerken.

Gemengde duurzame landbouw

En hier wordt het echt bijzonder! Want de waterzuiverende wijstboerderij is veel meer dan een stuk landbouwareaal dat is afgewaardeerd naar natuur. Het is in wezen één van de grootste voedselproducerende bosboerderijen van Europa. Aanvullend op de natuurzonering is door ons namelijk een uitgekiende houtsingelstructuur ontworpen die refereert aan het Peel-landschap van voor de ruilverkaveling, biomassa opbrengt, een plek voor fauna oplevert en fruit en noten produceert.
Al deze functionaliteiten worden met vergoedingen ondersteund, in het beheer benut en in de gebiedssamenwerking vermarkt en tot waarde gemaakt. Voor de natuur is sprake van regulier natuurbeheer op basis van een SNL-vergoeding. De singels maken daar onderdeel van uit, maar leveren ook biomassa en productieve oogst. De biomassa wordt als snippers gebruikt voor voeding van de plantenrijen en als strooisel in de stal van de buurman. De noten en vruchten zijn in de singels geïntegreerd op plekken waar ze zowel als struik of als climax-boom goed kunnen worden geoogst, geschikt voor directe verkoop. De hooilanden leveren gras voor de koeien van de buurman, zodat hij op zijn beurt ook wat kan extensiveren op eigen grond (lees: ook bomen gaat integreren in zijn teeltplan). De akkers leveren graan en andere gewassen. Nu puur voor de verkoop, maar op termijn ook kansrijk voor eigen verwerking. Een gemaaid pad zorgt voor nieuwe wandelverbindingen en het bereikbaar maken van al het moois dat hier groeit en bloeit.